Kako se razvijala advokatura na našim prostorima?

 

Začetak prava, odnosno koreni pravnog obrazovanja sežu do XIII veka. Za ukorenjenje pravne misli najveću zaslugu ima Rastko Nemanjić - Sveti Sava. On je bio utemeljitelj ne samo crkvene samostalnosti (formirajući autokefalnu srpsku crkvu 1219. godine), nego i srpskog školstva, književnosti, zdravstva, pa i pravnog sistema i nauke.

Reč advokat, odnosno “odvjetnik” prvi put se pominje u Zakonopravilima Svetog Save iz 1219. godine, kada je propisano da će svaki onaj koji je gluv, nem ili nema sredstava da bude zastupan na sudu, dobiti svog odvjetnika da ga zastupa.

Razvoj pravne misli kroz istoriju

Sveti Sava je u Srbiji uredio i na narodnom jeziku objavio zbirku svetovnih i crkvenih propisa pod nazivom Nomokanon, odnosno Zakonopravilo, kasnije poznato kao Svetosavska Krmčija (jer je ovaj zbornik, preko Bugarske, počeo da se primenjuje i u Rusiji, odakle pristiže taj naziv).

Zajedno sa velikim  poduhvatom cara Dušana iz 1349. godine -  Dušanovim zakonikom, koji je takođe pisan na narodnom jeziku, ova dela čine temelj srpske pravne kulture. Sa širenjem srpske države u 14. veku u vreme cara Dušana nametnula se potreba za pisanim zakonodavstvom. Ovaj dokument obuhvatio je raznovrsna pitanja i prilagodio srpskim prilikama mnoge odredbe vizantijskog prava.

Koreni advokature u Srbiji sreću se  i u Dušanovom zakoniku iz 1349. godine koji propisuje da će sirotinji koja nije u stanju da se parniči ili brani biti dat zastupnik da se za nju parniči. Ovo je primer koliko je važno imati pravnu pomoć i koliki je značaj advokata za razvoj društva u celini.

U 15. veku u vreme vladavine despota Stefana Lazarevića nastao je još jedan pravni dokument srpskog srednjeg veka koji je regulisao odnose u rudarstvu – Zakon o rudnicima. Čak i za vreme viševekovne vladavine Turaka, koja je usledila od sredine XV veka, srpsko pravo je živelo u praksi Srpske pravoslavne crkve, koja i danas Krmčiju smatra svojim zvaničnim kodeksom. No, tek je oslobođenje od turske vlasti, početkom XIX veka, omogućilo puni procvat srpske pravne nauke i obrazovanja.

Velika škola i savremeno pravo

U Beogradu je 1808. godine osnovana Velika škola, koja je predstavljala mešavinu srednje i visoke škole. Velika škola bila je preteča današnjeg univerziteta. Nastava je trajala tri godine i tu se, između ostalog, pored opšteobrazovnih predmeta, izučavalo uporedno i domaće državno (ustavno) pravo, međunarodno pravo, krivično pravo i sudski postupak.

Stoga je opravdano da se početak modernog pravničkog obrazovanja u Srbiji i istorija Pravnog fakulteta u Beogradu vežu za Veliku školu i 1808. godinu.

Prema kazivanju Vuka Karadžića (najpoznatijeg učenika), u početku su to bili sinovi istaknutih ustaničkih starešina (Karađorđa, Milenka Stojkovića, Vase Čarapića, Jakova Nenadovića i drugih), ali nije bilo diskriminacije ni prema drugima. Jedini uslov za upis je bio taj da je učenik već morao znati da čita i da piše, kao i da ume da računa, bez obzira na uzrast. Direktor Velike škole bio je Dositej Obradović, a nastava se odvijala u jednoj zgradi u Gospodar Jevremovoj ulici na Dorćolu.

Razvoj pravne misli, nauke o pravu dovodi do sledećeg važnog događaja u našoj pravnoj istoriji. Prvi ustav Srbije je izglasan na skupštini, na Sretenje, 15. februara 1835. godine u Kragujevcu. S obzirom na pravoslavni praznik koji je slavljen dana kada je ustav izdat, ustav se naziva „Sretenjski ustav“. Tvorac ovog ustava je bio Dimitrije Davidović, tadašnji knezov sekretar.

Savremena advokatura ustanovljena je u Srbiji Zakonom o javnim pravozastupnicima donetim na predlog Vlade Ilije Garašanina 28. februara 1862. godine za vreme vladavine Kneza Mihaila Obrenovića. Donošenjem tog zakona pravna pomoć je poverena samo školovanim pravnicima, koje u ovo zvanje upiše Ministarstvo pravde.Svoje prvo Udruženje javni pravozastupnici su osnovali 1886. godine.

Advokatura u 20. veku

Savremeni komorski sistem uveden je u Srbiji Zakonom o advokaturi 1929. godine. Iste godine je osnovana Advokatska komora Beograda. Ona predstavlja obaveznu asocijaciju advokata. Komora autonomno odlučuje o upisu novih članova, vodi njihov imenik, propisuje norme profesionalnog ponašanja i izriče sankcije ukoliko dođe do nepoštovanja i vodi brigu o edukaciji i usavršavanju budućih advokata.

Jedan od glavnih elemenata ovog posla je posvećenost poslu u miru i tišini, advokati moraju biti moralno snažne osobe i spremni na velika odricanja.

Uspešna karijera zahteva ujednačenu sposobnost i motivisanost odnosno moć predviđanja svih negativnih scenarija za klijenta. Mada koliko god bio stresan posao advokata i rad u advokatskoj kancelariji je veoma dinamičan. Nadamo se da će nekoga ovaj tekst motivisati, da možda postane student pravnog fakulteta.

 

---

Autorski tekst: Anđelka Pavlović

Izvor: Srbijaspace.rs